ICR-rijtuigen in de IC+

logo_icplusMedio jaren ’90 werd een wijziging van de NS-bedrijfsstructuur doorgevoerd, noodzakelijk geacht voor de verzelfstandiging van het bedrijf. Voor de treindienst betekende dit dat zogenaamde Routemanagers de treindienst bepalen. Door de routemanager Netwerk Lange Afstand Zuid werd de IC+ bedacht. Deze trein, ook wel Verwentrein genoemd, had tot doel meer reizigers te trekken op de verbinding van Limburg met de Randstad. Dit diende onder andere bereikt te worden door reizigers meer comfort te geven voor dezelfde prijs. Hiervoor werden twaalf ICR-rijtuigen verbouwd met verschillende indelingen van het interieur.

Het materieel
Tussen november 1994 en juni 1995 worden vier A-rijtuigen, zeven B’s en een BKD-rijtuig door het revisiebedrijf Haarlem verbouwd. Aan het uiterlijk van de rijtuigen is direct te zien dat er iets met het materieel gebeurd is: de rijtuigen zijn metallic-blauw en aan de onderzijde van de wagenbak bevinden zich aflopende gele vlakken. Op de zijwanden is het logo van de IC+ aangebracht. De eersteklas-streep boven en onder de vensters is vervangen door zilverkleurige halve bollen boven de vensters.

1999_0018
Een stam van 10 IC+-rijtuigen als intercity onderweg van Haarlem naar Maastricht bij de doorkomst te Houten; 30 april 1999.

Voor de twaalf rijtuigen zijn door NS Design zeven verschillende interieur varianten ontworpen: drie verschillende indelingen voor de rijtuigen tweede klas, drie indelingen voor de rijtuigen eerste klas en één tweede klas-/ servicerijtuig. In alle rijtuigen is zowel in de eerste als tweede klas vaste vloerbedekking aangebracht en komt de kleur blauw terug in het interieur. De rijtuigen hebben een verlaagd plafond en indirecte verlichting. De hoofdverlichting bestaat uit halogeenlampen. Het oude meubilair is vervangen door nieuwe met leer beklede stoelen van de firma Compin Benelux. Het ontwerp daarvan is afgeleid van de stoelen zoals die gebruikt worden in Spaanse AVE-treinstellen. De ramen zijn vanvangen door exemplaren met getint glas. De oranje gordijntjes tussen de ramen in ICR zijn verdwenen. In plaats hiervan zitten tussen de ramen zogenaamde blindvelden van kunststof.

Gedurende de testperiode zullen de rijtuigen uitgebreid beproefd worden om tot een uiteindelijke keuze voor de gehele serie ICR te komen. Er zal vooral op de reacties van het publiek worden gelet. Na de proefperiode beslist NS Reizigers welke typen rijtuigen bij het publiek het best voldoen en wordem mogelijk alle ICR-rijtuigen en een aantal ICM-treinstellen omgebouwd.

bzegers_foto01
Een karakteristiek beeld van de IC+: de trein staat met lokomotief 1628 aan kop gereed voor vertrek naar Heerlen. Den Haag CS, 20 juni 1995.
Foto: B. Zegers

BKD-rijtuig 50 84 82-70 001-2
Het BKD-rijtuigen is tijdens de ombouw voor de IC+ het meest veranderd van alle rijtuigen. Zo werd onder andere de complete stoelindeling gewijzigd. In het rijtuig zijn acht losse stoelen, uitsluitend tegenover elkaar opgesteld, elf combinaties van twee stoelen waarvan er zeven tegenover elkaar en 2x2 setjes van drie stoelen tegenover elkaar te vinden.
In het reizigerscompartiment, tegen de wand van de vroegere bagageruimte, is een speelruimte voor kinderen gemaakt. Hier zijn zitkussens, een videoscherm en koptelefoonaansluitingen te vinden. Om kinderen naar buiten te laten kijken als ze op de grond zitten zijn drie laag geplaatste patrijspoortjes aangebracht. Deze kinderruimte is door een glazen wand van het reizigersgedeelte afgescheiden.

akoch_foto08
De patrijspoortjes in de kinderruimte van het BKD-rijtuig 50 84 82-70 001-2. Den Haag Centraal, 26 maart 2001.
Foto: A. Koch

De vroegere bagageruimte is verdwenen en opgesplitst in een conducteursruimte en een invalidentoilet. In de conducteursruimte zitten onder andere een CD-speler en een radio-ontvanger. Op deze installatie zijn de koptelefoonaansluitingen in de diverse IC+-rijtuigen aangesloten. Ook de videorecorder voor de kinderfilms is hier ondergebracht.
De keukenruimte is bij het balkon getrokken en voorzien van een viertal klapzitjes. Op dit gedeelte van het balkon kunnen ook fietsen worden meegenomen. Verder is in dit rijtuig een aangepast invalidentoilet aanwezig, dat vanuit de voor een rolstoelgebruiker gereserveerde plaats goed bereikbaar is. Op het balkon zijn verder twee opstelplaatsen voor de Railtender gemaakt.

ekonijnendijk_foto02
NS IC+ rijtuig 50 84 82-70 001-2. Dordrecht, 12 april 1997.
Foto: E. Konijnendijk

akoch_foto09_tn.jpg
Een tweede klasse stoel in BKD-rijtuig 50 84 82-70 001-2. Deze stoelen zijn ook bij de renovatie van de ICR-rijtuigen gebruikt. Den Haag Centraal, 26 maart 2001.
Foto: A. Koch

In de BKD (ook wel servicerijtuig genoemd) is ook apparatuur ingebouwd die voor de gehele trein van belang is. Zo is hier de computer te vinden die de reizigersinformatiedisplays in de rijtuigen bedient. Hierop kunnen diverse mededelingen gedaan, zoals eindbestemming, vertragingen en volgend station. De computer is aangesloten op een Global Position System voor de plaatsbepaling en uitwisseling van gegevens. Het BKD-rijtuig heeft als enig rijtuig van de IC+ aan de buitenzijde van het rijtuig een display met bestemmingsaanduiding.

A-rijtuig 50 84 18-70 002-9
In dit rijtuig zijn de zitplaatsen in diverse proefopstellingen geplaatst. Het rijtuig bevat twee compartimenten met zes stoelen (3+3 opstelling), twee compartimenten met in totaal vijf stoelen (2+3 stoelen) en 11 losse stoelen waarvan er vier tegenover elkaar zijn geplaatst. Aan de ene zijde bevinden zich twee open coupés; aan de andere zijde zijn ze gesloten en zelfs afsluitbaar. Het gangpad loopt hierdoor als het ware diagonaal door de rijtuigbak.
In het rijtuig bevinden zich twee garderoberuimten. In situaties waarbij de stoelen tegenover elkaar staan is in het middel een vaste tafel aangebracht waarvan de buitenste gedeelten in de lengterichting opgeklapt kunnen worden om de zitplaatsen aan de raamzijde te kunnen bereiken.

ekonijnendijk_foto03
Het eerste klasse IC+-rijtuig 50 84 18-70 002-9. Links op de foto is het bestemmingdisplay van het BKD-rijtuig zichtbaar. Dordrecht, 12 april 1997.
Foto: E. Konijnendijk

Dit rijtuig is een van de twee eerste klasse rijtuigen met electronische zitplaatsreservering. De reservering kan tevoren bij het loket plaatsvinden. Op een display boven de stoel wordt het traject waarvoor de reservering is gemaakt getoond. De informatie wordt verkregen van de wal via een satellietverbinding met de appartuur die zich in het BKD-rijtuig bevindt. Het rijtuignummer 101 voor de zitplaatsreservering is naast de instapdeur van het rijtuig aangegeven.

A-rijtuig 50 84 18-70 003-7
Hoewel dit van buitenaf niet zichtbaar is, heeft dit rijtuig een bijzondere indeling. In het midden van het rijtuig is namelijk een vergaderruimte met een zeer bijzondere vorm aanwezig. Drie zitplaatsen tegen de buitenwand en zes in een halve cirkel er omheen. Daartussen staan twee gebogen, houten tafels. Deze ruimte is van de rest van het rijtuig afgescheiden door een wand van hout en glas. Verder zijn in het rijtuig één compartiment met zes zitplaatsen (3+3 opstelling), één compartiment met vijf zitplaatsen (3+2 opstelling), 9 losse stoelen waarvan 4 tegenover elkaar met een klaptafel daartussen en 20 stoelen die per 2 naast elkaar staan, waarvan 12 stuks in coachopstelling met een klaptafel.

Verschillende zitplaatsen zijn voorzien van computeraansluitingen, speciaal bedoeld voor zakenmensen onder de reizigers. Net als in de andere eerste klasse rijtuigen is ook hier de individuele leesverlichting vervangen door een systeem met glasvezelkabels. Verder heeft het rijtuig audio bedieningspanelen in de armsteunen en is er een contactdoos voor laptop-gebruikers.

akoch_foto10
Eerste klasse rijtuig 50 84 18-70 003-7. Rechts naast de toegangsdeur is het symbool voor de kaarttelefoon zichtbaar. Heerlen, 10 juli 1995.
Foto: A. Koch

ekonijnendijk_foto04
Een deel van de vergaderruimte zoals die in het eerste klasse-rijtuig 50 84 18-70 003-7 is gebouwd; 14 februari 1997.
Foto: E. Konijnendijk

A-rijtuigen 50 84 10-70 004-3 en 005-0
Deze beide rijtuigen hebben hun originele ICR-indeling behouden en bieden 59 reizigers een zitplaats. Aan één zijde van het gangpad staan losse stoelen, langs de andere zijde twee stoelen naast elkaar, soms in coachopstelling soms tegenover elkaar. Ook de vier coupés met zes zitplaatsen (3+3 opstelling) zijn in deze rijtuigen gehandhaafd. Evenals de andere rijtuigen hebben de meeste stoelen een aansluiting voor een koptelefoon en een laptop. Op het balkon zonder toilet is een telefooncel met kaarttelefoon aangebracht.

ekonijnendijk_foto05
De indeling van het interieur van eerste klasse rijtuig 50 84 10-70 004-3 is ongewijzigd. Wel is het interieur in de IC+ stijl gebracht en zijn de stoelen vervangen door luxere exemplaren. 14 februari 1997.
Foto: E. Konijnendijk

pschokkenbroek_foto01
Het interieur van een tweede klasse rijtuig met de originele opstelling met twee stoelen aan weerszijden van het gangpad.
Foto: P. Schokkenbroek

ekonijnendijk_foto07
Het opnieuw in dienst gestelde IC+-rijtuig 50 84 10-70 004-3 in gebruik in een reguliere Intercity-trein. Rotterdam CS, 22 maart 2000.
Foto: E. Konijnendijk

B-rijtuigen 50 84 20-77 006-9 en 007-7
Het interieur van deze beide rijtuigen werd ligt aangepast. Naast de bekende 2+2 stoelopstelling werd in het midden van het rijtuig een aantal opstellingen met 1+3 stoelen gerealiseerd. Bij de tegenover elkaar opstellingen is een vaste middentafel aangebracht die gedeeltelijk kan worden opgeklapt om de bereikbaarheid van de zitplaatsen bij het raam te garanderen. In tegenstelling tot de A-rijtuigen zijn klapzittingen aanwezig op de balkons in een luxere versie dan die in de gewone ICR-rijtuigen.

B-rijtuig 50 84 29-77 008-6
Het interieur van dit rijtuig wijkt af van de andere B-rijtuigen van de IC+. Het onderscheidt zit in het aantal zitplaatsen dat slechts 74 bedraagt in plaats van 78 of 80 zitplaatsen zoals bij de andere B-rijtuigen. Er zijn nog meer stoelen tegenover elkaar opgesteld dan in de rijtuigen 20-77 006 en 20-77 007 waardoor het totaal aantal plaatsen verder terugebracht werd. In het midden van het rijtuig is ook de stoelopstelling 3+1 te vinden. De afscheiding tussen de 3+1 opstelling en de conventionele 2+2 opstellingen ter weerszijden daarvan worden gevormd door een tweetal garderobes. In het rijtuig zijn tevens laptop- en audio-aansluitingen gemonteerd.
Rijtuig 29-77 008 heeft als enige tweede klasse rijtuig zitplaatsreservering. Hiervoor is op de zijwanden naast de toegangsdeuren het nummer 103 aangebracht.

B-rijtuigen 50 84 20-77 009-3, 010-1, 011-9 en 012-7
Bij deze vier rijtuigen is de indeling niet veranderd ten opzichte van hun vroegere ICR-uitvoering. De stoelopstelling heeft geen verandering ondergaan. Wel zijn de stoelen vervangen door nieuwe exemplaren en is het interieur wat betreft materialen en kleurstelling in de IC+-stijl gebracht.

ekonijnendijk_foto01
IC+-rijtuig tweede klasse 50 84 20-77 012-7. Dordrecht, 12 april 1997.
Foto: E. Konijnendijk

rdenhartog_foto01
Ongewijzigd interieur wat betreft opstelling in rijtuig 50 84 20-77 012-7. Haarlem 16 november 1999.
Foto: R. den Hartog

Versterkingsrijtuig 10-77 608
Ter vergroting van de capaciteit van een aantal treinen waarin de tot IC Plus verbouwde rijtuigen ICR meerijden, is in november 1996 het rijtuig eerste klasse 10-77 608 gedeclaseerd. Het rijtuig is niet verbouwd, maar op de buitenwanden is het cijfer '1' vervangen door een '2'. De eerste klas-streep boven en onder de vensters is gehandhaafd. Het rijtuig rijdt op doordeweekse dagen mee in de IC+-treinen.

ekonijnendijk_foto08
Het gedeclasseerde ICR-rijtuig 50 84 10-77 608-4 dat als versterking van de IC+-treinen gebruikt wordt. Dordrecht, 14-02-1997.
Foto: E. Konijnendijk

Vernummering
De voor de IC+ verbouwde rijtuigen worden ook vernummerd en krijgen de volgnummers 001-012. Door de gewijzigde indeling van een aantal rijtuigen veranderd het 6e cijfer dat voor het aantal compartimenten per rijtuigen staat.
Het BKD-rijtuigen ondergaat na de buitendienst stelling nog een administratieve vernummering. Gedurende het moderniseringsproject van alle rijtuigen van het type ICR fungeerd dit rijtuigen als kantoor in het revisiebedrijf Haarlem. Het wordt daarbij administratief vernummerd in 50 84 82-70 999-7 om verwarring met de nummering van gemoderniseerde rijtuigen te voorkomen. Na de modernisering van de IC+ rijtuigen tot ICm-rijtuigen worden zij opgenomen in de nieuwe nummerseries van deze rijtuigen.

TypeOorspronkelijk
nummer
Nummer
IC+
Administratieve
vernummering
BKD50 84 82-70 957-550 84 82-70 001-250 84 82-70 999-7
A 50 84 10-70 652-950 84 18-70 002-9-
A 50 84 10-70 654-550 84 18-70 003-7-
A 50 84 10-70 655-250 84 10-70 004-3-
A 50 84 10-70 661-050 84 10-70 005-0-
B 50 84 20-77 731-250 84 20-77 006-9-
B 50 84 20-77 754-450 84 20-77 007-7-
B 50 84 20-77 707-250 84 29-77 008-6-
B 50 84 20-77 757-750 84 20-77 009-3-
B 50 84 20-77 716-350 84 20-77 010-1-
B 50 84 20-77 725-450 84 20-77 011-9-
B 50 84 20-77 728-850 84 20-77 012-7-

Resultaten van de proef
In augustus 1996 worden de resultaten van de proef met de IC+ bekent gemaakt. Reizigers bleken vooral te spreken over het ruimer interieur met telefoon en kinderruimte. Van de mogelijkheid tot het reserveren van een zitplaats werd nauwelijks gebruik gemaakt. Verder bleken de audiovoorzieningen met koptelefoons en radio erg storinggevoelig. Het routemanagement Netwerk Lange Afstand Zuid verwacht dat met de luxe rijtuigen het marktaandeel met enkele procenten kan groeien, terwijl ook de waardering door de reizigers iets zal stijgen.

Een jaar later in 1997 besluit NS Reizigers de ICR-rijtuigen een revisie te geven, waarbij het interieur geheel vernieuwd en gewijzigd wordt. Diverse vernieuwingen die in de IC+-rijtuigen getest zijn, zullen gebruikt worden in de gerenoveerde ICR-rijtuigen. De nieuwe stoelen en de laptop aansluiting van (alleen 1e klas) worden wel overgenomen bij het renovatieproject.

De zitplaatscapaciteit zal echter niet veranderen door bijvoorbeeld een ruimere stoelopstelling. Verder keren de vloerbedekking (vanwege de snelle vervuiling), indirecte en individuele verlichting, reizigers informatie systeem, kinderruimte met video en de beschildering op de buitenzijde niet terug. Een belangrijke technische wijziging zal het aanbrengen van airconditioning in de rijtuigen zijn.

Inzet
Op 23 mei 1995 vindt de officiele presentatie van de trein aan de pers plaats op station Eindhoven. Een dag later (24 mei 1995) is de presentatie aan NS personeel in het Spoorwegmuseum. Met ingang van de zomerdienst op 28 mei 1995 rijdt de IC+ van maandag tot en met vrijdag tussen Den Haag CS en Heerlen.

Dienstregeling IC+ met ingang van zomerdienst 1995
Treinnummer1524153915521567
Heerlen 06.5913.3713.5920.37
Geleen Oost 07.1113.2414.1120.24
Sittard 07.1813.1914.1820.19
Roermond 07.3313.0214.3320.02
Weert 07.4812.4714.4819.47
Eindhoven 08.0912.2915.0919.29
Tilburg 08.3312.0115.3319.01
Breda 08.4711.4715.4718.47
Dordrecht 09.0511.2716.0518.27
Rotterdam CS09.2211.1216.2218.12
Delft - - - 17.59
Den Haag HS 09.4210.5216.4217.50
Den Haag CS 09.4510.4716.4517.46

Begin 1996 wordt de inzet van de IC+-rijtuigen naar het weekend uitgebreidt. Zij rijden ook op zaterdag en zondag de treinen 1532/47/60/75.
Vanaf november 1996 rijdt doordeweeks het gedeclasseerde ICR A-rijtuig mee ter vergroting van de capaciteit van de treinen. Hoewel de bedoeling is dat de IC+ doordeweeks met 12 rijtuigen rijdt, lukt dit in de praktijk niet. De trein is daardoor doordeweeks elf rijtuigen lang en (wel volgens plan) in het weekend negen rijtuigen. De stam bestaat uit negen rijtuigen, maar in alle treinen rijden een A- en een B-rijtuign mee die officieel als versterkingsrijtuigen gelden. Op vrijdagen (buiten de zomer) wordt als twaalfde rijtuig nog een A toegevoegd.

Op 31 januari 1998 hebben vier IC+ A-rijtuigen een bijzondere taak. Ze rijden samen met het Koninklijk rijtuig Sr10 en een restauratierijtuig type WR van Amsterdam naar Apeldoorn. Daar bezoek de koningin, ter gelegenheid van haar zestigste verjaardag, Paleis het Loo en het Kröller-Müller-museum.

In de jaardienst 1998/99 keren de treinen Den Haag CS – Heerlen en Den Haag CS – Venlo op elkaar in Den Haag. Het daarbij noodzakelijke uitwisselen van rijtuigen in Den Haag verdraagt zich niet met het bij elkaar houden van de IC+-rijtuigen. Daarom wordt besloten de rijtuigen in te zetten in de treinseries 800 (Haarlem – Maastricht) en 900 (Haarlem – Eindhoven). Omdat het onderhoud van de IC+-rijtuigen in Maastricht plaatsvindt, rijdt de trein voor onderhoud als ledig materieel naar Maastricht en weer terug naar Eindhoven.

Gedurende de zomerperiode worden fietsenrijtuigen (verbouwde rijtuigen plan E en L) ingezet in de Intercitytreinen van Limburg naar de Randstad. Hierdoor is in de zomer van 1998 ook een combinatie van de IC+ en een dergelijk fietsenrijtuig te zien. Vermeldingswaardig is ook de inzet in de zomer van 1999 van een eerste klasse rijtuig uit de IC+ in de Ardennen-expres naar Luxemburg.

jkerkstra_foto04
Enkele eerste klasse rijtuigen, waaronder de 50 84 18-70 003, onderweg in een IC+-trein richting Heerlen. Sittard, 2 augustus 1995.
Foto: J. Kerkstra

Eind 1999 start de revisie van de ICR-rijtuigen. Het plan is de IC+-rijtuigen aan het begin van het revisieprogramma aan te pakken. Door hun afwijkende indeling zal de verbouwing meer tijd vergen dan bij de overige standaard ICR-rijtuigen. Behandeling op een later tijdstip zou het strakke productieschema verstoren. Medio november 1999 gaan als eerste vijf van de zeven B-rijtuigen uit de IC+ naar het revisiebedrijf Haarlem voor de modernisering. De voorlopige planning van gaat ervan uit dat de overige IC Plus-rijtuigen begin 2000 in behandeling zullen worden genomen. Het renovatieprogramma zal echter geheel anders uitpakken.

Begin 2000 ontstaat bij NS een tekort aan rijtuigen, mede veroorzaakt door het in revisie nemen van de ICR-rijtuigen. Als blijkt dat aan rijtuigen die in Haarlem voor revisie staan niets wordt gedaan, eist NS A-rijtuig 10-70 004 op voor de dienst, waarmee dit IC+-rijtuig onverwacht weer op de baan verschijnt. Het rijtuig doet dienst in de treinen Den Haag–Venlo/Heerlen, waar het in combinatie met gehuurde Belgische K4-rijtuigen is te zien.
Op dat moment is ook het BKD-rijtuig uit de IC+ nog aan te treffen in de gewone dienst. Dit rijtuig gaat in het najaar van 2000 uit dienst en gaat naar het revisiebedrijf Haarlem voor de verbouwing. Het rijtuig is daar bij de te verbouwen ICR-rijtuigen gezet om als kantoor te dienen voor de groep die zich bezighoudt met het verbouwen van de ICR-rijtuigen.

In oktober 2001 gaat ook IC+ A-rijtuig 10-70 004 weer naar Haarlem voor de verbouwing. Als blijkt dat het rijtuig in februari 2002 nog niet in behandeling is genomen wordt de defecte omzetter in Maastricht hersteld en keer het wederom terug in de reguliere dienst. In juni 2002 keert het 10-70 004 weer terug in Haarlem. Niet omdat het snel verbouwd zal gaan worden, maar vanwege de slechte staat waarin het interieur verkeerd.

Eind mei 2005 verschijnt tenslotte het laatste verbouwde IC+-rijtuig op de baan: de BKD 82-70 001 die tot BF 29-70 496 is verbouwd. Daarmee behoort de IC+ definitief tot het verleden.

Naar boven ...